GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG AAN DE ORDE VAN DE DAG

Hoe veilig is het werkklimaat in de sector media en cultuur? Na meerdere geruchtmakende kwesties van grensoverschrijdend gedrag heeft de FNV die vraag aan de werknemers voorgelegd. Honderden leden vulden tot nu toe de uitvoerige enquête in. De uitkomst is verontrustend: grensoverschrijdend gedrag lijkt eerder regel dan uitzondering. De bond ziet hierin alle aanleiding om de misstanden met een concreet plan van aanpak te bestrijden.

Pesten, intimidatie, discriminatie, seksueel geweld, lichamelijke agressie. Grensoverschrijdend gedrag kent vele gedaantes en binnen de sector media en cultuur blijkt het allemaal voor te komen. Vooral pestgedrag is aan de orde van de dag. Bijna de helft van de ruim vierhonderd deelnemers aan de enquête zegt dat aan den lijve te hebben ervaren. Dat is maar liefst zeven keer zo veel als in andere sectoren. Ruim een derde voelt zich bovendien weleens geïntimideerd en twintig procent heeft ervaring met discriminatie. Een op de vijf werknemers was slachtoffer van seksueel overschrijdend gedrag, variërend van ongepaste opmerkingen tot aanranding en verkrachting. Onrustbarende cijfers die de FNV nopen in actie te komen. De bond laat er dan ook geen gras over groeien en terwijl de enquête nog loopt werd een online bijeenkomst – een webinar - georganiseerd met als doel om bouwstenen voor een plan van aanpak te vergaren.

#kijknietweg

‘Zeer triest en uitermate treurig.' Zo kwalificeert José van Lieshout, beleidsadviseur veilig en gezond werken van de FNV, de uitkomsten van het onderzoek. De gedetailleerde cijfers geven daar alle aanleiding toe en bieden nauwelijks een lichtpuntje, zo blijkt uit de toelichting op de vele tabellen en staafdiagrammen door Van Lieshout. Niet alleen maakt de enquête duidelijk dat grensoverschrijdend gedrag veelvuldig voorkomt, de bescherming is vaak ook nog eens onder de maat. Vooral vrouwen zijn daar de dupe van, want in de meeste gevallen zijn zij het slachtoffer. Alleen al in het afgelopen jaar gold dat voor bijna een kwart van de vrouwelijke medewerkers. Werkenden met een tijdelijk contract lopen eveneens veel risico: meer dan de helft beoordeelt het werkklimaat negatief.

Grensoverschrijdend gedrag kan niet los worden gezien van de machtsverhoudingen op de werkvloer. Niet verwonderlijk zijn leidinggevenden in de meeste gevallen degenen die zich schuldig maken aan grensoverschrijdend gedrag, vooral intimidatie scoort daarbij hoog. Een ongelijkwaardige verhouding met de leidinggevende kan omstanders die getuige zijn van grensoverschrijdend gedrag in een lastig parket brengen. Ondersteuning voor de collega is er vaak wel, maar 15 procent van de omstanders doet helemaal niets en kijkt bij wijze van spreken de andere kant op. Om daar verandering in te brengen en de omstanders aan te sporen niet lijdzaam toe te zien, hanteert de FNV (voor het webinar) de hashtag #kijknietweg.

Vertrouwenspersoon

Hoewel de impact voor de slachtoffers enorm is, blijven gevallen van grensoverschrijdend gedrag vaak onbesproken. In bijna tien procent van de gevallen wordt er zelfs expliciet op aangedrongen om er het zwijgen over te doen. Ruim de helft van de ondervraagden vindt dan ook dat de werkgever geen goed beleid voert inzake sociale veiligheid. En hoewel er bij de meeste bedrijven wel een vertrouwenspersoon is, wordt die door een kwart niet vertrouwd. Zelfs degenen die zelf slachtoffer zijn van grensoverschrijdend gedrag voelen zich zelden goed ondersteund: 84 procent vindt dat de werkgever hen aan hun lot overlaat. Al met al geeft het onderzoek inzicht in een praktijk die uit de hand lijkt te zijn gelopen. ‘Mensen zijn normaal gaan vinden wat absoluut niet normaal is’, concludeert Van Lieshout.

Kwetsbare omgeving

Verzachtende omstandigheden zijn het niet, maar de sector Media & Cultuur heeft wel specifieke kenmerken die grensoverschrijdend gedrag in de hand lijken te werken. Inzicht in de karakteristiek van de sector is van belang, omdat het helpt om de problemen bij de bron aan te pakken. ‘De duizend bedrijven die actief zijn in de sector Media en Cultuur hebben vaak een sterk hiërarchische structuur’, stelt bestuurder Andrée Ruiters tijdens het webinar. ‘Er wordt veel gewerkt met zzp’ers en tijdelijke contracten, het werk vindt plaats onder hoge tijdsdruk en de medezeggenschap is sterk onderontwikkeld. Dat alles bij elkaar zorgt voor een omgeving waar de werknemers kwetsbaar zijn.’

Goed werkgeverschap

De FNV wil met een concreet plan van aanpak de werknemers in die kwetsbare omgeving weerbaarder maken en een dam opwerpen tegen het grensoverschrijdend gedrag dat blijkens de enquête de spuigaten uitloopt. Centraal tijdens het webinar staat een uitwisseling van de bouwstenen die de basis moeten vormen van dat plan van aanpak. Om te beginnen moet de bestaande wet- en regelgeving veel beter worden gehandhaafd. Werkgevers zijn immers volgens de Arbowet verplicht om te zorgen voor een veilig werkklimaat. Als het daar aan ontbreekt moet de werkgever daarop worden aangesproken. Wat zijn de risico’s, welk beleid voert het bedrijf en welke voorzieningen zijn er wanneer het onverhoopt toch mis gaat? Dat zijn de centrale vragen die in ieder bedrijf aan de orde zouden moeten komen. Met behulp van een checklist (zie kader hieronder) kan het plan van aanpak worden opgebouwd. Goed werkgeverschap is de alles overstijgende randvoorwaarde die zorgt voor een klimaat waarin grensoverschrijdend gedrag niet voorkomt. Ruiters wijst in dat verband ook op de verantwoordelijkheid van de overheid die veel instellingen in de sector media en cultuur – denk aan de publieke omroep of de musea – voor een belangrijk deel financiert. Door het verstrekken van publieke middelen strenger te koppelen aan goed werkgeverschap pak je het probleem bij de bron aan, bepleit Ruiters. Vicevoorzitter Kitty Jong sluit zich daarbij aan en heeft tijdens het webinar het laatste woord. ‘Het is ontzettend belangrijk dat ook de politiek meer aandacht gaat besteden aan het voorkomen van grensoverschrijdend gedrag’, benadrukt ze. ‘De Arbowetgeving is weliswaar streng genoeg, maar er moet veel strenger worden gehandhaafd, dus moet de Arbeidsinspectie worden uitgebreid. Daar ga ik me in Den Haag sterk voor maken!’

Klik hier voor het persbericht over de uitkomsten van de enquête.

Klik hier voor het volledige onderzoeksrapport.