Alle foto’s in dit artikel zijn van de startmanifestatie Nederland verdient beter (november 2022) in het Olympisch Stadion in Amsterdam.
FNV-SUCCESSEN
NEDERLAND VERDIENT BETER
Tekst Pien Heuts Beeld Rob Nelisse
De campagnes Nederland verdient beter en Voor 14 zijn flink op stoom gekomen. Werkenden, uitkeringsgerechtigden en ouderen eisen een antwoord op de gierende inflatie, dure boodschappen en hoge energierekeningen. In behoorlijk wat cao’s zijn forse loonsverhogingen afgesproken en is het minimumuurloon naar 14 euro verhoogd. Een greep uit de successen.
‘WE GAAN ONS GELD TERUGHALEN’
FNV-campagneleider Lieke Smits: ‘De inkomenscrisis is de grootste crisis van dit moment. Hoewel we mooie cao-resultaten bereiken, zitten miljoenen mensen in de financiële problemen.’
‘Werknemers hebben recht op een leefbaar loon. Daarnaast zou de politiek het geld in de samenleving eerlijk moeten verdelen. Het feit dat werkenden, uitkeringsgerechtigden en ouderen de eindjes niet aan elkaar kunnen knopen, is een rijk land als Nederland onwaardig.’
Smits ziet dat de campagne Nederland verdient beter, die in november werd afgetrapt met een grote manifestatie, inkomensongelijkheid en armoede in sneltreinvaart zichtbaarder heeft gemaakt.
‘Het aantal FNV-leden groeit; mensen zijn strijdbaar. In 2023 gaan we alles op alles zetten om ons geld terug te halen. De lonen moeten omhoog, net als het minimumloon en de daaraan gekoppelde uitkeringen en AOW. Ook moet de energierekening betaalbaar zijn. Het is schandalig dat de winst die over de ruggen van werknemers wordt verdiend, nu grotendeels in de zakken van aandeelhouders verdwijnt. Nederland verdient beter dan dat.’
‘DE ACTIEBEREIDHEID WAS 100 PROCENT’
Mickey van Mourik (NS): Landelijke en regionale spoorstakingen waren nodig om in september tot een cao-resultaat te komen waar de leden tevreden mee zijn: gemiddeld krijgen NS-medewerkers er 9,25 procent bij plus twee keer een uitkering van 1000 euro.
‘In Roosendaal hebben we een dag gestaakt’, vertelt machinist en kaderlid Mickey van Mourik (30). ‘De actiebereidheid was 100 procent. NS heeft dat onderschat en bood aanvankelijk alleen verslechteringen en een loonsverhoging van 2 procent.’
Met eenmalige uitkeringen heeft Van Mourik persoonlijk niet veel. ‘Maar voor collega’s die de energierekening en andere basale kosten niet meer kunnen betalen, is het heel welkom.’
Dat het minimumuurloon naar 14 euro is verhoogd vindt hij echt een vooruitgang - vooral voor jongeren. Ook de twee gegarandeerde snipperdagen zijn winst. ‘NS kan zich niet voorstellen hoe hoog de werkdruk is door het personeelstekort. Met de komst van Wouter Koolmees lijkt er weer een wat menselijker wind te waaien. Je merkt dat collega’s nu weer positiever zijn ingesteld, meer mensen willen bij NS werken.’
‘MOOIE STAP NAAR LEEFBAAR LOON’
Monique Tiethof (CleanLease): Ze vond het heel spannend, zegt lid van de onderhandelingsdelegatie en kaderlid Monique Tiethof (53). Om aan de wettelijke verhoging van het minimumloon te voldoen, moest de cao worden opengebroken. Maar de 7000 werknemers in de industriële wasserijen wilden vanwege de torenhoge inflatie en dito energiekosten natuurlijk méér.
‘Ik ben trots dat we er een loonsverhoging van 10 tot 12 procent hebben uitgesleept’, vertelt Tiethof. De uurlonen stijgen met 1,25 euro en de salarisverhoging van 1,35 procent ging al per 1 januari in. Vooral centen dus, in plaats van procenten.
Tiethof: ‘In de textielverzorging zijn de lonen gewoon laag. En het werk is zwaar; na dertig jaar merk ik behoorlijke slijtage. We hebben recht op een leefbaar loon waarvan je kunt rondkomen en je je af en toe iets extra’s kunt permitteren. Voor veel mensen is het elke maand puzzelen. Dit is een mooie stap op weg naar verbeteringen in de volgende cao. Nu was de automatische prijscompensatie nog onbespreekbaar.’
‘OPGEVEN IS GEEN OPTIE’
Jolanda van Es (Bijenkorf): ‘Compleet respectloos’, noemt kaderlid en salesmedewerker Jolanda van Es (57) de weigering van de Bijenkorf in te gaan op een looneis van 10 procent en bij 6 procent bleef steken.
Het bedrijf verlengde eenzijdig de cao tot juni 2023 en verder blijft het oorverdovend stil. Niet bij de werknemers. Sinds september 2022 organiseerden zij tal van ludieke acties en stakingen. In Rotterdam gingen ze met een drumband de straat op, legden onverwacht het werk neer met Sinterklaas.
‘Van onze klanten krijgen we gelukkig wél veel respect’, zegt Van Es, ruim 24 jaar werkzaam op de herenafdeling in Rotterdam. ‘Die vinden het ook onbestaanbaar dat we rond het minimumloon verdienen. En dat we met een kerstbal en een budgetcoach werden afgescheept. Die sympathie sterkt ons in alle acties.’
‘Zo’n strijd als nu heb ik nog nooit meegemaakt. De onderlinge solidariteit is groot. Jongeren sluiten zich aan; die kunnen ook niet rondkomen. Opgeven is geen optie, ook al stuiten we op een muur van gewapend beton.’
‘RUIM 10 PROCENT ERBIJ IS EEN MOOI BEGIN’
Jurgen Intemann (UMC Maastricht): Hij was de achterban in het Universitair Medisch Centrum Maastricht al aan het oproepen in actie te komen. ICT’er en vakbondsconsulent Jurgen Intemann (55) vertelt dat acties uiteindelijk niet nodig bleken. Daar is hij blij om: ‘Het laatste wat werknemers in de zorg willen is hun patiënten in de steek laten.’
Vlak voordat de FNV een gang naar de rechter overwoog, kwam de werkgeversorganisatie NFU over de brug. In januari kregen alle 80 duizend medewerkers er 6 procent bij, in november volgt een loonsverhoging van 4 procent. Het dubbele van wat de werkgever aanvankelijk bood.
Intemann: ‘88 procent van de leden heeft ingestemd met het resultaat. We willen een goede werkgever die ons serieus neemt. Iedereen ziet de zorg steeds onaantrekkelijker worden. De werkdruk is hoog; daar moet iets tegenover staan en iets aan gedaan worden. We zijn nu op weg voor de volgende cao-onderhandelingen die later dit jaar beginnen. Omdat de actiebereidheid heel hoog was en mensen het écht zat waren, is de werkgever overstag gegaan.’
‘LEEFBAAR LOON IS GEEN LUXE’
Marjo Bongers (Ikea): Minstens 13 procent erbij in een jaar en een eerlijker beloningsbeleid - het cao-resultaat afgelopen november bij Ikea betekent een forse verbetering. ‘Dat was hard nodig, want de afgelopen jaren zijn we in koopkracht achteruit gehold, terwijl de omzet torenhoog is’, vertelt kaderlid Marjo Bongers (57) die bijna 24 jaar bij de Heerlense vestiging werkt.
‘Ook kun je nu sneller van minimum naar maximum groeien in de loonschaal en telt ervaring mee. Tot nu toe kon het gebeuren dat nieuwkomers meer verdienden dan collega’s met veel ervaring die er soms in twintig jaar een euro op vooruit waren gegaan. Dat gaf scheve ogen.’
Bongers ziet bij Ikea het besef dat het bedrijf meer op het menselijke aspect moet focussen dan alleen op cijfers. Hoe los je anders het personeelstekort op? ‘Ik vond het goed dat de bond in gesprek ging met Ikea zonder meteen in de keiharde onderhandelingsstand te gaan. Daardoor ontstond begrip. Veel werknemers hebben het moeilijk, moeten elk dubbeltje omdraaien. Een leefbaar loon is geen luxe.’
VOOR 14: ‘STRIJDEN VOOR EEN MENSWAARDIG BESTAAN’
Campagneleider ‘Voor 14’, Birsen Yavuz: Ook afgelopen januari liet FNV-initiatief Fat Cat Day weer zien hoe enorm de kloof is tussen grootverdieners en hun medewerkers. En hoe op 7 januari een topman al heeft binnen geharkt waar een werknemer met een minimumloon (10,48 bruto) een jaar voor buffelt. Met de campagne Voor 14 maakt de FNV zich sinds 2019 hard om het minimumuurloon naar 14 euro te verhogen, of minimaal naar 60 procent van het mediane inkomen (het middelste van alle inkomens). De bodem van een leefbaar loon.
‘Door alle acties is Voor 14 een begrip geworden’, zegt Yavuz. ‘Het Europees Parlement heeft het als richtlijn overgenomen. Ook een deel van de Tweede Kamer lijkt nu eindelijk van de noodzaak doordrongen te raken. En hoewel het historisch is dat het minimumloon dit jaar is verhoogd, is het volstrekt onvoldoende.’
Volgens de campagneleider is het mooi dat in veel cao’s 14 euro inmiddels is afgesproken, maar moet het ook een wettelijke verplichting worden. ‘Samen met alle mensen die onze campagne steunen, werkenden en uitkeringsgerechtigden, strijden we voor een menswaardig inkomen.’
‘DE VOOR 14-CAMPAGNE MAAKT ARMOEDE ZICHTBAAR’
Tycho Bear van ‘Voor 14’ lokaal: Sinds de aftrap van Voor 14 in 2019 in Rotterdam, is Tycho Bear (33) bij de beweging betrokken. ‘Intussen hebben we veel bereikt’, zegt het FNV-kaderlid. ‘Bij alle cao-onderhandelingen, acties en stakingen is verhoging van het minimumuurloon naar 14 euro - en meer - nu een thema.’ In Rotterdam werken de Voor 14-activisten samen met organisaties die tegen armoede en voor betaalbare huren strijden.
‘Vooral bij de mensen die te weinig verdienen of een uitkering hebben, vallen de grootste klappen. Ze zijn onzichtbaar en durven niets te zeggen. Met Voor 14 maken we ze via acties, lezingen, petities en demonstraties zichtbaarder. Ook steunen we fysiek en via sociale media stakingen en landelijke acties. We zijn niet alleen lokaal actief, maar werken landelijk samen met andere groepen en bedenken acties. Hoe meer mensen zich aansluiten, hoe meer we kunnen bereiken. Georganiseerd zijn is heel belangrijk. Als Rotterdammers hebben we natuurlijk de strijdbaarheid van de havenwerkers als voorbeeld. De verdeling van de welvaart moet echt rechtvaardiger. 14 euro is maar een begin.’
‘MENSEN GAAN EISEN WAAR ZE RECHT OP HEBBEN’
‘Voor 14’ lokaal: Tom Scholten (29) en Lily George (26) zijn in Den Haag en Amsterdam actief om het minimumuurloon naar 14 euro en meer te verhogen. Ze werken daarin samen met andere Voor 14-groepen in het land. En gaan ook hun eigen buurten en wijken in. Lily George: Voor 14 is heel groot geworden; de campagne is een begrip. Daar ben ik trots op. Mensen gaan eisen waar ze recht op hebben en komen in actie. We werken hier samen met antiracisme-antiseksisme groepen. 14 euro is een symbool, het gaat ook over achterstelling.’
Voor 14 gaat over menswaardigheid, vult Tom Scholten aan. ‘Het is gênant dat mensen te weinig verdienen om rond te kunnen komen. Dat hebben we op de politieke agenda weten te krijgen. Ik denk dat de grotere stakingsbereidheid in Nederland deels door Voor 14 komt. We zien ook dat de achterban jonger en meer divers wordt. Ons grootste succes is dat Haagse gemeentewerkers net als in steeds meer andere steden nu 14 euro krijgen. Met lokale en landelijke acties voeren we de druk verder op.’